Ik begrijp hoe de prikkelverwerking bij m’n man met autisme werkt en ik begrijp meestal ook waardoor overprikkeling komt. Ik zie het zelfs vaak eerder bij hem dan dat hij het bij zichzelf opmerkt. Je ziet z’n hoofd vollopen. Hij wordt dan kortaangebonden en onrustig en kan niets meer verdragen. Beter dan dit kan ik het als partner niet omschrijven.
Jammer genoeg kan ik op die momenten weinig tot niks. Het enige en beste is hem met rust te laten en dan te hopen dat hij het zelf opmerkt en op tijd naar zolder gaat. Een uurtje achter de computer geeft hem meestal voldoende ruimte om de prikkels op te ruimen. Als ik hem zeg dat hij vol raakt, zegt ‘ie gerust dat ik gek ben of hem iets aanpraat. Simpelweg omdat hij het zelf nog niet merkt.
Trekt hij zich niet op tijd terug, loopt het echt over en merkt hij het nóg niet, dan kies ik er wel voor om te zeggen dat hij beter naar boven kan gaan of even de hond kan uitlaten. Dat valt soms goed, en soms niet. Valt het niet goed, dan ga ik zelf naar boven en weg uit de ruimte. Ik scherm mezelf daarmee af voor de sfeer die hij dan om zich heen heeft en ik zorg er daarmee tegelijk voor dat hij niet nóg verder volloopt. Ook al zeg ik niks, meer mensen geeft nou eenmaal meer prikkels. Als hij het zelf niet doorheeft, is weggaan het enige wat ik kan doen. Voor mezelf en voor hem.
Helaas gebeurt het af en toe dat de overprikkeling voortduurt en het hem niet lukt om terug rust te vinden. Hoeveel hij dan ook slaapt, alleen is, wandelt of achter de computer zit, het blijft overborrelen. Dat zijn erg vervelende perioden. Het maakt hem doodmoe en het geeft hem regelmatig een bijzonder depressief gevoel. Ook ik als partner ondervind daar indirect de gevolgen van. Ik voel dat veel te volle hoofd zelf natuurlijk niet zoals hij dat doet, maar het maakt wel dat hij dan vindt dat alles aan mij ligt, wat ik ook doe of zeg. Met welke goede bedoelingen dan ook, ik kom niet meer op de juiste manier bij hem binnen.
Zelfs als ik niks doe of zeg heb ik het vaak nog gedaan. Als ik niets zeg of kort en neutraal reageer, kan ‘ie soms aan me trekken tot ik wél inhoudelijk reageer of m’n gevoel vertel. En tja, dan escaleert het soms ook bij ons. Hoe goed het ook gaat en hoeveel begrip ik ook voor z’n autisme heb, hoe hard hij en ik er samen aan werken, het gebeurt ons ook. Ik vind dit wat lastig om zo openlijk te schrijven, maar het is wel iets wat erbij hoort. Vandaar dat ik toch ook deze kant wil delen.
Sinds hij niet meer werkt, komt het absoluut minder voor. Werken gaf hem bakkenvol prikkels, zelfs toen hij op het laatst nog maar 16 uur per week en om de hoek werkte. Nu hij volledig thuis is gaat het veel beter. Maar nu even niet...
We weten precies waardoor hij momenteel continu op code oranje staat. Al een paar weken zijn we bezig met klussen. We knapten onze slaapkamer op en we hebben er een grote kastenwand gemaakt. Dat ging allemaal prima. We werkten fijn samen en alles liep gesmeerd. We namen op tijd een pauze en niet alles hoefde tegelijk af. Echt op het gemak en zonder druk. Tot de afwerking. Dingetjes zitten nu teveel tegen en er is veel denkwerk over hoe en wat we graag willen. Verlichting die niet werkt, lamp er weer af, omruilen voor één die het wel doet, per ongeluk door een kabel heen boren en die dus moeten vervangen, frustrerende gordijnrails met rolletjes die niet rollen, de goede planken niet op voorraad, dat soort dingen. Ik begrijp ook nu dus prima waardoor hij overloopt en dát hij overloopt en zelf ziet hij het gelukkig ook.
Als de overprikkeling dagenlang achter elkaar de kop opsteekt zonder dat het hem lukt tussendoor voldoende tot rust te komen, trekt dat hem onderuit. En op een gegeven moment trekt zijn overprikkeling ook mij onderuit. Hoe goed ik hem ook begrijp en hoe sterk ik er normaal ook in sta, het lukt mij ook niet allemaal vanzelf. Beiden zijn we moe van al het klussen, opruimen en denken. Dat heeft niet alleen hij, dat heb ik ook. Ik begrijp desondanks wel dat het voor hem allemaal toch nog weer anders werkt dan bij mij. Maar toch..., dat betekent niet dat ik het klakkeloos accepteer als hij zegt dat ik het allemaal niet goed doe, dat ik alles verkeerd zeg of dat het aan mij ligt. Ik besef dat dat voortkomt uit die overprikkeling door z’n autisme, dat ik het dichtstbij sta en dat hij er geen barst van meent, maar toch... ook ik ben maar gewoon een mens. Al kan ik het plaatsen, dit is ook voor mij niet fijn.
Ik gebruik thuis en in m’n blogs vaak de stoplichtmethode. Hierbij is groen redelijk ontspannen, loopt het bij oranje vol en is rood echte overprikkeling. En daar kun je nog zwart aan toevoegen, een meltdown.
Op groene momenten weet hij dat hij op de oranje momenten dingen soms niet ziet en daardoor vreselijk onredelijk kan zijn. Daar kunnen we in groen rustig over praten, in oranje of rood lukt dat meestal niet meer. Dan neemt hij niets van me aan en kan of durft hij niet op mij te vertrouwen. Dan ziet hij het zelf niet. Daar zit een groot verschil met mij, zonder autisme. Ik zie het bij mezelf als ik moe word en het even niet trek. Ik kan er direct op anticiperen en zeg dan ‘Het gaat niet goed met me, laat me maar even, het ligt niet aan jou’. Dan zet hij een bakkie thee voor me en laat me met rust.
Als het andersom toch ook eens zou lukken. Dat hij andersom op me durft te vertrouwen als ik merk dat hij over gaat van de groene naar de oranje zone. Het zou zoveel overprikkeling schelen. Dan zou ik een kop koffie voor hem maken en ging hij voortaan altijd op tijd naar zolder...
-Jolanda Hoenjet-de Jong-